Τι μας «λένε» οι ζωγραφιές των παιδιών;

Για τα παιδιά η ζωγραφική αποτελεί μια φυσιολογική δραστηριότητα η οποία συνοδεύεται από μεγάλη ευχαρίστηση. Ζωγραφίζουν προσπαθώντας να εκφράσουν τα συναισθήματα τους τα οποία δυσκολεύονται να εκφράσουν μέσα από τις λέξεις. Εκφράζουν τους φόβους, τις χαρές, τα όνειρα, τις ελπίδες. Mε τις ζωγραφιές τους ανακαλύπτουν τον κόσμο και βρίσκουν τη θέση τους σε αυτόν.

Η ζωγραφιά αποτελεί μια δίοδο επικοινωνίας για τα παιδιά και τα σχέδια αναπαριστούν στοιχεία της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τους. Οι ζωγραφιές των παιδιών είναι μοναδικές και μπορούν να μας δώσουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους μικρούς καλλιτέχνες.

Οι γονείς πολλές φορές προσπαθούν να βρουν ένα κρυφό νόημα στις ζωγραφιές των παιδιών τους. Κάποιες φορές οι ζωγραφιές είναι απλά ζωγραφιές και αποτελούν ένα μέσο απλής διασκέδασης. Ωστόσο υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η ερμηνεία των παιδικών σχεδίων μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις σκέψεις και τα συναισθήματα των παιδιών. Για παράδειγμα εάν ένα παιδί ζωγραφίζει επανειλημμένα βίαιες εικόνες, ενδέχεται να υπάρχει λόγος για να αναζητήσουμε έναν ειδικό και να διαλευκάνουμε αν υπάρχουν βαθύτερα συναισθηματικά ζητήματα. Αν και οι ζωγραφιές ενός παιδιού μιλούν από μόνες τους πιο δυνατά από τις λέξεις, οι γονείς καλό είναι να θυμούνται ότι η ανάλυση της ζωγραφιάς είναι μια επιστήμη από μόνη της. Οι ψυχολόγοι και οι θεραπευτές το σπουδάζουν για χρόνια πριν καταφέρουν να είναι σε θέση να ερμηνεύουν τις ζωγραφιές των παιδιών.

Στάδια σχεδιασμού

• Στάδιο του μουτζουρώματος (2-4 έτη)

Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου δεν υπάρχει ρεαλισμός στις εικόνες αλλά περισσότερο σημάδια πάνω στο χαρτί. Στις ζωγραφιές φαίνεται να μην αναπαριστάται κάποιο συγκεκριμένο σχήμα αλλά τα παιδιά μπορεί να ονοματίσουν κάποιες μουτζούρες μέσω της φαντασίας τους πχ αυτό είναι ένα αυτοκίνητο, ένα σπίτι κ.α.

• Προ-σχηματικό στάδιο (4-7 έτη)

Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου τα παιδιά προσπαθούν να αναπαραστήσουν στις ζωγραφιές τους πράγματα που βλέπουν στο κόσμο γύρω τους. Μπορεί να ζωγραφίσουν τα πιο απλά πράγματα όπως πρόσωπα, αυτοκίνητα, δέντρα, φορτηγά, σπίτια. Συνήθως δεν υπάρχουν ρεαλιστικές λεπτομέρειες στις ζωγραφιές τους.

• Σχηματικό στάδιο (7+)

Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου τα παιδιά αρχίζουν να ζωγραφίζουν με βάση τις νοητικές αναπαραστάσεις (σχήματα) που έχουν. Για παράδειγμα η νοητική αναπαράσταση της παραλίας μπορεί να περιλαμβάνει, γλάρους, αστερίες, μια μπάλα, ένα καράβι, ανθρώπους που φορούν μαγιό, κ.λπ.

Η επιλογή των χρωμάτων

Μωβ και μαύρο: Η χρήση αυτών των χρωμάτων υποδηλώνει κυριαρχία και προτιμάται από παιδιά που είναι απαιτητικά στη συμπεριφορά τους. Η έντονη χρήση του μαύρου μπορεί να υποδηλώνει μελαγχολία και δυσαρέσκεια.

Μπλε: Η χρήση αυτού του χρώματος γίνεται από παιδιά που χαρακτηρίζονται από ευαισθησία, ικανοποίηση και ηρεμία.

Κόκκινο: Το κόκκινο είναι το χρώμα του ενθουσιασμού και προτιμάται από παιδιά που έχουν ενεργητικότητα, δύναμη και μπορεί να είναι παρορμητικά.

Ροζ: Η χρήση αυτού του χρώματος υποδηλώνει ανάγκη για αγάπη και αποδοχή ενώ προτιμάται συνήθως από τα κορίτσια.

Πράσινο: Είναι το χρώμα των παιδιών που τους αρέσει να διαφοροποιούνται, έχουν καλλιτεχνική τάση και χαρακτηρίζονται από ηρεμία, ανεξαρτησία και επιμονή.

Κίτρινο: Η χρήση αυτού του χρώματος υποδηλώνει θετική σκέψη, αμεσότητα και αισιοδοξία.

Ο αριθμός των χρωμάτων που χρησιμοποιούνται αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο για τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού. Η χρήση πέντε έως έξι χρωμάτων υποδηλώνει ένα καλό επίπεδο συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού. Όσο μεγαλύτερη είναι η παλέτα των χρωμάτων, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ότι το παιδί βιώνει μια πλούσια γκάμα συναισθημάτων. Αν ωστόσο ένα παιδί που είναι τριών ή τεσσάρων ετών συνηθίζει να ζωγραφίζει μόνο με ένα η δύο χρώματα, θα μπορούσε να είναι ενδεικτικό μιας αρνητικής ή ανικανοποίητης ποιότητας ζωής. Επίσης αν ένα παιδί χρησιμοποιεί μολύβι αντί για χρώματα μπορεί να αποτελεί ένδειξη αρνητικών συναισθημάτων του.

Φύλο και προτιμήσεις στα χρώματα

Όπως θα ήταν αναμενόμενο υπάρχει διαφοροποίηση στο πώς ζωγραφίζουν τα κορίτσια και πώς τα αγόρια. Τα κορίτσια συνήθως ζωγραφίζουν στρογγυλεμένα σχήματα, όπως λουλούδια, καρδιές κ.α, ενώ σχέδια με γωνίες, κουτιά και ίσιες γραμμές είναι χαρακτηριστικά στοιχεία των αγοριών που προτιμούν να ζωγραφίζουν αυτοκίνητα, φορτηγά, αεροπλάνα κτλ. Παράλληλα σε γενικές γραμμές τα παιδιά προτιμούν να αναπαριστούν ανθρώπους του ιδίου φύλου. Επίσης ερευνητές αναφέρουν ότι τα κορίτσια συνηθίζουν να χρησιμοποιούν περισσότερα χρώματα σε σχέση με τα αγόρια αλλά και παρουσιάζουν μια σαφή προτίμηση προς τα ζεστά χρώματα (πχ ροζ) σε σχέση με τα αγόρια που προτιμούν τα ψυχρά χρώματα (πχ μπλε).

Η τοποθέτηση του σχεδίου στο χαρτί

Η τοποθέτηση του σχεδίου στην αριστερή πλευρά της σελίδας συνδέεται με το παρελθόν και με τα βιώματα της ανατροφής του παιδιού. Επίσης συνδέεται με το πρόσωπο της μητέρας. Η τοποθέτηση στη δεξιά πλευρά συνδέεται με το ενδιαφέρον για το μέλλον και την ανάγκη για επικοινωνία, ενώ αυτή η πλευρά φαίνεται ότι συνδέεται με τον πατέρα. Η τοποθέτηση των σχεδίων στο κάτω μισό της σελίδας μπορεί να δηλώνει αισθήματα κατωτερότητας ή ανασφάλεια. Η τοποθέτηση των φιγούρων στο μισό πάνω μέρος της σελίδας μπορεί να δηλώνει αισιοδοξία και πλούσια φαντασία.. Ένα παιδί που τοποθετεί επίσης το σχέδιο του σε ικανό μέγεθος και σε περίοπτη θέση στη σελίδα θεωρείται ότι νιώθει ισορροπία και ασφάλεια ενώ σε αντίθεση μικρές φιγούρες ζωγραφισμένες κοντά στις κάτω γωνίες του χαρτιού εκφράζουν συναισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας

Τι συναισθήματα μπορούν να αποκαλύψουν οι ζωγραφιές;

Οι έντονες γραμμές στο χαρτί, μπορεί να αποτελούν σημάδια άγχους, δυνατών συναισθημάτων, αποφασιστικότητας ή θυμού, ενώ ή πιο απαλές κινήσεις υποδηλώνουν την ήρεμη κατάσταση του παιδιού.

Στο σχεδιασμό ανθρώπινων φιγούρων, το μέγεθος μπορεί να είναι σημαντικό στοιχείο με τις φιγούρες που είναι μεγαλύτερες στο χαρτί να είναι σημαντικές και κυρίαρχες στη ζωή του παιδιού.

Η απουσία χεριών στις φιγούρες είναι στοιχείο παιδιών που φοβούνται να αντιδράσουν ενώ η παρουσία μεγάλων άκρων μπορεί να αποτελεί στοιχείο επιθετικότητας ειδικά αν οι φιγούρες είναι αυτοπροσωπογραφίες. Τοιουτοτρόπως τα μικρά πόδια είναι ένδειξη ανασφάλειας, αποτελούν στην κυριολεξία τα ανασφαλή «θεμέλια» του παιδιού.

Άλλα στοιχεία των σχεδίων μπορεί να καταδεικνύουν:

Παρορμητικό παιδί: Μεγάλες φιγούρες χωρίς λαιμό και ασυμμετρία των άκρων.

Αγχωτικό παιδί: Σύννεφα, βροχή, πουλιά που πετάνε, φιγούρες χωρίς μάτια.

Ντροπαλό παιδί: Κοντές φιγούρες χωρίς στόμα και μύτη, μικροσκοπικά σώματα και κοντά άκρα.

Θυμωμένο παιδί: Μεγάλα και μακριά χέρια, μεγάλα δόντια, συνοφρυωμένα μάτια και φρύδια.

Ανασφαλές παιδί: Μεγάλο σώμα και μικρό κεφάλι, μικροσκοπικά χέρια και καμπουριαστές φιγούρες.