Μήπως έχετε χαρισματικό παιδί και δεν το ξέρετε;

«Το παιδί μου φαίνεται σχετικά προχωρημένο για την ηλικία του. Είναι τεσσάρων χρονών και είναι ήδη σε θέση να διαβάζει βιβλία μόνο του. Μπορεί επίσης να προσθέτει διψήφιους αριθμούς χωρίς χαρτί και μολύβι. Είναι χαρισματικό;»

Χαρισματικότητα

Όλα τα παιδιά έχουν ικανότητες, οι οποίες τα καθιστούν μοναδικά, αλλά η χαρισματικότητα αναφέρεται στις ασυνήθιστες, εξαιρετικές και πέραν των φυσιολογικά αναμενόμενων ικανότητες και ταλέντα. Τα χαρισματικά παιδιά αντιστοιχούν στο 3% - 5% του πληθυσμού, ανάλογα με το IQ που θεωρείται απαραίτητο για τον ορισμό της χαρισματικότητας. Σύμφωνα με άλλους ορισμούς της χαρισματικότητας, δεν είναι μόνο το IQ το οποίο την ορίζει καθώς πολλές μορφές ταλέντων δεν προϋποθέτουν υψηλό Δείκτη Νοημοσύνης.

Ποιος είναι χαρισματικός;

«Τα παιδιά μπορεί να είναι εξαιρετικά χαρισματικά στη μουσική ή στην τέχνη χωρίς να έχουν εξαιρετικό γενικό IQ. Η καλύτερη ένδειξη πως η χαρισματικότητα είναι ανεξάρτητη από το IQ προέρχεται από πολυμαθείς, άτομα με πολύ χαμηλό IQ τα οποία όμως είναι ικανά να έχουν εξαιρετικές επιδόσεις σε λίγα καλά δομημένα επίσημα πεδία, όπως ο υπολογισμός, το πιάνο, η ζωγραφική και το σκάκι».

Το IQ test είναι επί του παρόντος η πιο κοινωνικά αποδεκτή μορφή εκτίμησης που χρησιμοποιείται για τον καθορισμό του ποιος είναι ή δεν είναι χαρισματικός, μια και παράγει ένα αριθμητικό αποτέλεσμα, το οποίο μπορεί να συγκριθεί με στατιστικές του πληθυσμού και επίσης να αποδώσει μια θέση μέσα στην πληθυσμιακή κατανομή. Όσοι έχουν επιδόσεις στο ανώτερο 2%, IQ 125, χαρακτηρίζονται χαρισματικοί.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των χαρισματικών και ταλαντούχων μαθητών;

Τα χαρακτηριστικά των χαρισματικών και ταλαντούχων μαθητών περιλαμβάνουν ικανότητες στους ακόλουθους τομείς:

• Γρήγορη εκμάθηση, συγκράτηση και χρήση μεγάλου όγκου πληροφοριών.
• Συσχέτιση ιδεών μεταξύ τους.
• Ορθή κρίση.
• Αντίληψη της λειτουργίας μεγάλων συστημάτων γνώσης που το τυπικά αναπτυσσόμενο άτομο μπορεί να μην αναγνωρίζει.
• Εκμάθηση και χειρισμός αφηρημένων συμβολικών συστημάτων.
• Επίλυση προβλημάτων, αναπλαισιώνοντας το ερώτημα και δημιουργώντας καινοτόμες λύσεις.
• Πολλά χαρισματικά παιδιά είναι δημιουργικά. Παρότι δεν υπάρχει ένας παγκόσμια αποδεκτός ορισμός της δημιουργικότητας, γνωρίζουμε ότι τα παιδιά αυτά διαθέτουν γνώσεις, εξετάζουν τις γνώσεις ποικιλοτρόπως, αναλύουν κριτικά τα αποτελέσματα και επικοινωνούν τις ιδέες τους.
• Ο ορισμός της δημιουργικότητας του Guilford περιλαμβάνει τις διαστάσεις της ευχέρειας, της ευελιξίας, της πρωτοτυπίας και της επεξεργασίας.

Ωστόσο, πέρα από τα παραπάνω, τα χαρισματικά παιδιά παρουσιάζουν και ανάλογα με τις συνθήκες ζωής και μάθησής τους συγκεκριμένα αρνητικά χαρακτηριστικά, όπως:

• Αρνητική στάση απέναντι στη µάθηση, όταν το περιβάλλον δεν ευνοεί την ενασχόλησή τους µε τα ενδιαφέροντα που επιθυµούν και τα υποχρεώνει να συµβιβαστούν µε άλλες επιλογές.
• Ανία ή άλλα προβλήµατα συµπεριφοράς, όταν δεν υπάρχουν προκλήσεις ή όταν τους ζητείται να µάθουν αυτά που ήδη γνωρίζουν.
• Απογοήτευση, όταν µια ασυµφωνία στην ανάπτυξη (ενδοατοµικές διαφορές) επεµβαίνει απαγορευτικά σε στόχους που θέτουν τα ίδια για τον εαυτό τους.
• Υποεπίδοση σε όλους τους τοµείς της µάθησης, όταν δεν αναγνωρίζονται οι ιδιαίτερες ικανότητές τους και δεν προγραµµατίζονται δραστηριότητες για την ικανοποίησή τους.
• Ανασφάλεια, άγχος, αυτοαποµόνωση ή, αντίθετα, επιθετική συµπεριφορά, προκειµένου να αντιµετωπίσουν πιθανή απόρριψη από λιγότερο προικισµένους συνοµηλίκους.
• Τα προικισµένα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στα αισθήµατα των άλλων και αντιλαµβάνονται την απόρριψη έντονα.
• Ανάγκη για περισσότερη προσοχή από τους ενήλικους, προκειµένου να έχουν απαντήσεις στις ποικίλες ερωτήσεις τους. (Karnes & Shwedel, 1983· ∆αβάζογλου, 1999· Λόξα, 2004).

Τι πρέπει να πράξουν οι γονείς εάν έχουν σημάδια της χαρισματικότητας του παιδιού τους ή ενημερωθούν για αυτό από τους εκπαιδευτικούς;

• Σε περίπτωση που οι γονείς έχουν ενδείξεις ότι το παιδί τους μπορεί να έχει χαρακτηριστικά ενός χαρισματικού/ταλαντούχου παιδιού θα πρέπει να ζητήσουν την συμβολή και καθοδήγηση ειδικού επιστήμονα. Οι χαρισματικοί μαθητές ανήκουν στην κατηγορία των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες για αυτό η οικογένεια και τα παιδιά χρειάζονται σωστή καθοδήγηση από μικρή ηλικία. Η αναγνώριση ενός παιδιού ως χαρισματικό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω αξιόπιστων tests που παρέχονται και αξιολογούνται αποκλειστικά και μόνο από επιστήμονες εξειδικευμένους σε ζητήματα χαρισματικότητας.